Onze gehele voedingssysteem staat voor nieuwe uitdagingen. Grote bedrijven als Danone of Unilever zetten de toon met eigen programma’s en strenge eisen naar leveranciers van grondstoffen. De retail legt de lat hoger als het over gezondheid of verpakkingen gaat, en de groep consumenten die belang hecht aan de milieuvoetafdruk van wat ze dagelijks eten, stijgt zienderogen.
Zo’n zes jaar geleden schreef Saartje Boutsen, samen met co-auteur Gert Engelen (Rikolto), het boek #SavetheFoodture, met een stand van zaken over de duurzaamheidsinspanningen van voedingsbedrijven en supermarkten. Saartje: “Het goede nieuws is dat een aantal bevindingen uit het boek vandaag gedateerd raken. Zo ontstond naast de scherpe prijzenconcurrentie tussen supermarkten intussen ook een gezonde competitie op vlak van duurzaamheidsinspanningen. Vandaag tonen supermarkten reclamespotjes over wat ze doen voor het milieu of hoe ze samenwerken met de boeren. Ze hebben allen een duidelijke duurzaamheidsstrategie en -doelen opgesteld. Duurzaamheid is meer naar de kern van hun activiteiten opgeschoven, de urgentie wordt gevoeld. Ook steeds meer voedingsbedrijven formuleren ambities op vlak van klimaatinspanningen of milieuvriendelijke verpakkingen. Van nutri- of ecoscores was zes jaar geleden nog geen sprake. Toch staat de sector nog steeds voor grote uitdagingen.”
De hele voedingssector lijkt in transitie, maar het blijft voor veel bedrijven toch zoeken naar acties die kunnen helpen om de impact op mens, milieu en samenleving zo positief mogelijk te maken én ondertussen ook te denken aan een rendabele toekomst voor het bedrijf. Enkele tips op een rijtje om de stap richting duurzamere bedrijfsvoering te zetten.
Duidelijkheid en authenticiteit in de supply chain
Mensen willen weten wat er op hun bord komt. Gezondheid is één ding, maar ook de weg die een avocado, een stuk vlees, een tomaat of een pakje ontbijtgranen heeft afgelegd, houdt steeds meer mensen bezig.
Transparantie is steeds vaker het sleutelwoord wat duurzaam ondernemen betreft. Je supply chain ‘from farm to fork’ benoemen en documenteren, van de grondstof tot bij de consument, is belangrijk om te weten waar de grootste hefbomen voor verduurzaming zitten. Bij elke stap die het voedingsmiddel aflegt, loont het de moeite om volgende vragen te stellen:
- Wie is de landbouwer, distributeur, verwerker, ...waar de voeding al gepasseerd is en nog moet passeren?
- Waar zijn die gelegen? Hoeveel km (bijgevolg CO2 uitstoot) betekent dit? Op welke manier wordt de weg afgelegd?
- Is het mogelijk om zicht te hebben op de arbeidsomstandigheden, zeker als het over een verre bestemming gaat?
- Kan je meer weten over wie wat gedaan heeft om een toegevoegde waarde te creëren, zowel op bedrijfs- als op persoonlijk niveau?
Er zijn technologische oplossingen die je kunnen helpen om de weg te traceren. Gespecialiseerde software of technologieën als blockchain kunnen de keten transparant maken.
Als je keten transparant is en voldoet aan criteria als een zo kort mogelijke keten, goede arbeidsomstandigheden, zekerheid rond voedingssamenstelling, …. Dan is het tijd om het verhaal correct en wervend te communiceren. Wie waren al die krachten die hard gewerkt hebben om een gezond en mooi product op het bord van de consument te toveren?
Lokaal is het nieuwe normaal
De pandemie heeft nog maar eens bewezen dat we niet enkel op ons lokale ecosysteem zijn aangewezen, maar er ook een verantwoordelijk voor te nemen hebben. Hoewel voor bepaalde grondstoffen import steeds zal nodig blijven, is het zoeken naar lokale alternatieven een oefening die meer dan de moeite is.
Een lokale, korte keten betekent een lagere CO2 footprint, werkgelegenheid voor de eigen economie, een eerlijke prijs, eten volgens de seizoenen en zekerheid over de afkomst en kwaliteit van een product. Check daarom langs weerskanten van de keten
- Of je stappen kan overslaan en rechtstreeks je voedingswaren kan aanbieden.
- Of er alternatieven zijn voor de grondstoffen die van ver moeten komen. Misschien kunnen recepten aangepast worden aan de hand van lokale grondstoffen.
Van bio-based tot recycleerbare tot… geen verpakking
Het pakje waarin de consument de voeding koopt, is soms minstens even belangrijk als de voeding zelf.
Afhankelijk van de transportmodus, de eigenschappen van de voeding zelf, de weg die het moet afleggen en de manier waarop het in de winkelrekken terecht komt, zijn er zoveel verschillende manieren om voeding te verpakken. Wijk af van de gekende oplossingen en check of je alles uit de kast haalt om de verpakkingsfootprint zo minimaal mogelijk te houden:
- Spreek met je vaste leverancier en vraag info op over recycleerbaarheid en/of biobased gehalte van karton, glas, folie of plastiek. Labels helpen daarbij, maar leg de lat gerust hoger.
- Lever je rechtstreeks aan de retail, ga dan in gesprek met hen. De kans is groot dat je al aanpassingen moest doen, maar het gaat snel. Als jullie bedrijf zélf voorloopt en oplossingen kan bieden voor de verpakkingsdruk op de retail, dan heb je zeker een stapje voor.
- Denk creatief na of er minder verpakt kan worden: grotere volumes, minder tussen-verpakkingen als folies die hoeveelheden samenhouden, …
- Misschien is het mogelijk om de verpakkingscyclus volledig te herdenken. Er is heel wat kennis opgebouwd hierover de laatste jaren. Er lopen interessante projecten en onderzoek rond het gebruik van bioplastics, herbruikbare verpakkingen, de combinatie van inkt en lijm in voedingverpakkingen, ….
Water is overal
Om voeding te produceren is vaak water nodig, een schaars goed. Omzichtig omspringen met water in de productie van voeding dringt zichtop.
- Sluit de waterkringloop: vang regenwater op, zet in op waterzuivering en vermijd lozing. Loos je toch, houdt dan rekening met je omgeving (ga niet zomaar lobbyen om uitzonderingen op de lozingsnormen te verkrijgen) en bekijk samen met experts kritisch waar, wat en hoe het kan.
- Waterzuivering is niet zo duur is als het lijkt en technieken voor proceswaterrecuperatie zijn in volle evolutie. Vlakwa, het Vlaams kenniscentrum voor water, adviseert je in de laatste technologieën en brengt bedrijven in contact met experts in het waterdomein.
Laat je begeleiden
Studio D en SURA zijn duurzaamheidsexperts met veel ervaring in de voedingssector. Charlotte, Saartje en Sofie kunnen op een pragmatische manier jullie processen helpen blootleggen en verduurzamen, je in contact brengen met technologie-experts of uitzoeken of de inspanningen die je doet, ook kans maken op overheidssubsidies.
De sector staat voor interessante opportuniteiten, de Vlaamse overheid en Europa (de farm to fork strategy binnen de EU Green Deal), zetten de toon voor beleid en financiering voor een duurzamer voedselsysteem. Er wordt gehoopt op initiatieven van de industrie om de doelstellingen te behalen.
Studio D en SURA